Zorgen voor en zorgelijk zijn, wanneer overschrijdt je de grens?

Je leven hier op aarde en in de westerse maatschappij, brengt met zich mee dat je geacht wordt te zorgen voor je eigen brood op de plank. Op eigen benen staan, onafhankelijkheid, zelfs vrijheid, zijn meestal verworvenheden die je daarna gaat realiseren. De basis bestaat uit het voor jezelf kunnen zorgen, te beginnen in de meest elementaire behoeften.In je schoolcarrière wordt je hier op voorbereid. Helemaal wanneer de tijd van je beroeps- of studiekeuze eraan komt. En eenmaal klaar voor de arbeidsmarkt mag je gaan laten zien dat je het aankan, dat je geschikt bent voor je beroep en in de praktijk kunt neerzetten wat je geleerd hebt. Ook je sociale leven vraagt aandacht. Veelal ga je op zoek naar een partner en een plek om te wonen. Er breken misschien wel een aantal jaren van hard werken aan. Een periode om je schouders eronder te zetten, zodat je een plek creëert voor jezelf en je dierbaren. Maar dan is er brood op de plank en misschien wel meer! Je hebt ervoor gezorgd! Je hebt je zaakjes voor elkaar! Betekent dit dat je nu niets meer hoeft te doen? Dat je op je lauweren kunt gaan zitten? Meestal niet. Een carrière, een relatie, het zijn dingen waar je blijvend in investeert. Om het te onderhouden, zeg maar. Want je kent vast wel het gezegde: stil stand is achteruitgang. Maar hoeveel aandacht is er nodig om de boel te onderhouden? Om niet achteruit te gaan? Misschien is een betere vraag: welke kwaliteit aandacht is er nodig? Immers, iemand die heel veel energie ergens in steekt, hoeft die energie nog niet noodzakelijkerwijs effectief in te zetten. En iemand die ergens weinig energie in steekt kan best heel efficiënt te werk gaan. De karaktertrek die ik in deze nieuwsbrief met je bespreek is die van zorgelijkheid. De vraag die daarbij centraal staat is: wanneer kost zorgen voor zoveel van je aandacht en energie dat het zorgelijk wordt? Wanneer overschrijdt je die onzichtbare grens? In de typologie van het Enneagram komt het zorgelijk zijn voor bij de Loyalist, enneatype 6. Dat wil overigens niet zeggen dat als je je niet herkend in dit type je niet zorgelijk kunt zijn, maar dat terzijde. De Loyalist is een harde en betrouwbare werker, die graag zijn zaakjes op orde heeft. Hij geeft dan ook zijn volledige inzet op zijn werk, zodat zijn collega’s en baas hem accepteren en niet af zullen vallen. Hij is een betrouwbare levenspartner en hoopt dan dat ook terug te ontvangen. Dit sociale netwerk geeft hem een gevoel van veiligheid, van zekerheid. Daar gaat hij voor. Herken je het harde werken na je schooltijd om je plaatsje zeker te stellen, om erbij te horen? Het zorgelijke begint eigenlijk pas echt, nadat een Loyalist zijn gevoel van veiligheid en zekerheid op deze wijze heeft gerealiseerd. Want stel dat hij nu iets doet (of laat) waardoor hij het helemaal verknalt? Dat zou hem zijn zorgvuldig opgebouwde veiligheid en zekerheid kunnen kosten. Deze angst heeft vaak tot gevolg dat een Loyalist heel behoedzaam te werk gaat. Hij zal niet zo snel uit de band springen met één of ander raar en afwijkend voorstel op zijn werk of thuis. Want als je er naast zit en je wordt uitgelachten, verlies je je gezicht, je respect! Liever neemt een Loyalist nog een extra taak op zich en laat hij zich op deze manier zien. Hij heeft het idee dat hij het gemakkelijk aankan, maar eigenlijk doet hij dit om zijn angst te sussen. Uit vrees zijn opgebouwde veiligheid en zekerheid te verliezen heeft hij de neiging er steeds een schepje bovenop te doen. Hiermee overschrijdt hij de grens van zorgen voor naar zorgelijk zijn. Hij zet enorm veel energie in en zijn taak zal hij vaak prima uitvoeren, maar de onderliggende motivatie van zijn inzet is angst. Angst om te verliezen wat hij heeft opgebouwd.
Wat zegt dit je? Mij lijkt het te zeggen dat je hier zomaar over één van de redenen zit te lezen waardoor je je werk in eerste instantie met bijzonder veel plezier doet, maar het hoe langer hoe meer een last wordt. Herken je dit? Zo ja, dan is het interessante te weten hoe je kunt zorgen dat je aan de goede kant van de grens van ‘zorgen voor’ blijft. Ook daarvoor vindt je in het Enneagram aanwijzingen. De eerste aanwijzing vindt je in de kenmerken van het centrum, waar de Loyalist deel van uitmaakt, evenals de Levensgenieter (de 7) en de waarnemer (de 5). Deze drie type vormen tezamen het denkcentrum en de overkoepelende emotie is angst. Nu zou je zeggen: denken en angst is dat niet tegenstrijdig? Dat dacht ik eerst ook, tot ik kort geleden in een boek las dat angst een constructie is van het denken! Toen begreep ik pas echt waarom denken en angst in dit centrum samenkwamen. Tja, ik leer ook nog elke dag. Gelukkig! Hoe zit het denken en angst dan bij de Loyalist? De Loyalist is een denker die vanuit angst steeds maar om zich heen kijkt om te zien wat er mogelijk in de toekomst fout kan gaan. Hij neemt zeer veel beren op de weg waar. Met zijn denken voedt hij dus steeds zijn angst. Dus ook wanneer de Loyalist na jaren hard werken zijn zaakjes op orde heeft, vindt hij geen rust, want er kan nog steeds van alles fout gaan. Ter compensatie gaat hij meer verplichtingen aan. Zo van: als ik een keer een fout maak heb ik wat credits opgebouwd, zodat mijn baas me niet direct afvalt. Een vicieuze cirkel. Het tot rust brengen van het denken lijkt hier de sleutel te zijn. Het denken is hier immers constant bezig met de toekomst, vooral met wat er fout kan gaan. En helaas vindt je in de toekomst geen rust. Rust kun je alleen in het hier en nu vinden. Denk maar aan de pogingen van mensen om te proberen voor te slapen als ze intensieve dagen voor de boeg hebben. Dat lukt niet. Je kunt alleen nu slapen.Om in het hier en te zijn, daar rust te vinden, zou je dus niet de toekomst moeten denken. In ieder geval niet op een negatieve manier. Daarvoor is vertrouwen nodig. Het vertrouwen dat wat er ook in de toekomst gebeurd, je het wel aankunt en je de hulp en leiding ontvangt die je daarvoor nodig hebt. Je leert dan te vertrouwen op jezelf en op innerlijke steun en leiding. Dan kun je alleen zorgen voor datgene dat nu nodig is, wat je nu kunt doen. De rest komt later en laat je nu los. Zo blijf je aan de goed kant van ‘zorgen voor’. En dat is nu net de uitdaging van het enneatype de Loyalist. Is dat ook jouw uitdaging?